MENDERES'İN TARİHİ

Menderes'in tarihçesi Roma devrine kadar uzanmaktadır. Bazı kalıntıların incelenmesinden anlaşıldığına göre ilk toplu hayat Bizans devrine aittir. Polis Hora Ayena adlı iki büyük şehir vardır. Bu iki şehir Taşköprü ile birbirine bağlanmıştır. Bu olay 600 yıllarına rastlar. 1071 Malazgirt savaşından evvel birçok Selçuklu Beyi, önce doğu sonra batı Anadolu'ya yerleşmişlerdir. Savaştan sonra yerleşme daha da hızlanmıştır. Yeni, köy ve şehirler kurulmuştur. Anadolu Beylikleri zamanında her iki köyü zapteden Aydın Oğulları'ndan Cüneyt Bey'e izafeten yeni kurulan köye Cüneydabat adı verildiği sanılmaktadır.

14. yüzyıl ortalarında memleketini genişleten Karasi Beyliğini ilhak eden Orhan Gazi'nin, tesir ve nüfusu İzmir'e kadar yayılmıştır. O tarihten itibaren Menderes belli bir köy olarak tanınmaya başlamıştır. 14. yüzyıl sonlarında Yıldırım Beyazıt İzmir'i ele geçirmiş ve Menderes çevresinde kendisini tanıtmış olan Cüneyt Bey'in babası İbrahim Ağayı İzmir'e subaşı olarak atamıştır. Yıldırım Beyazıt'ın seferden sefere koşması İzmir'in Rodos şövalyelerinden iyice temizlenmesini engellemiş ise de, Timur sonuca ulaşmıştır.

1402-1403 kışını bu çevrede geçiren Timur, İzmir yakınlarına gelerek şövalyelerin başı olan Gulliame ve Muni'den şehri boşaltmalarını istedi. Red cevabı üzerine şehri işgal etti. 1403 yılının ilk günlerinde İzmir, Timur'un eline geçti. Timur, Orta Asya'da yapacağı savaşlar için buradan ayrılırken eski topraklarını Aydınoğulları'na iade ettiyse da önceden Yıldırım Beyazıt tarafından subaşı olarak tayin edilen İbrahim Ağa'nın oğlu Cüneyt Bey sahneye çıktı. Cüneyt Bey Poliahora (bu ad sonradan Ballı Kaya diye anıldı) denilen yere bey olarak tayin edildi. Babasının ölümü ve Timur'un burayı terk etmesinden yararlanıp, Edirne'de hüküm sürmekte olan Yıldırım Beyazıt'ın oğlu Süleyman Çelebi'den de yardım görerek, Aydınoğullarını İzmir'den uzaklaştırdı.

1405-1406'dan sonra hamisi isyan ettiği için tevkif edilip Rumeli'ne sürüldü. Daha sonra bir fırsatını bulup tekrar İzmir'e geldi. Mehmet, bütün kardeşlerini saf dışı ederek Osmanlı saltanatını ele geçirdikten sonra Cüneyt'e karşı harekete geçerek 1415 yılında İzmir'i kuşattı. On günlük bir kuşatmadan sonra Cüneyt Bey İzmir'i terk ederek Bizans'a sığındı. Bizanslılar kendisini hapsettiler ve ellerinde bir koz olarak kullanmaya başladılar. Mehmet Çelebi'nin, İzmir'i istilasında kendisine Rodos Şövalyeleri ne Midilli prensi de yardım etti. Çünkü Cüneyt Bey'den onlar da yılmışlardı. Cüneyt Bey Bizans'ta hapis kaldığı sürece boş durmadı. Çelebi Mehmet'in ölümünden sonra da bu isteğine kavuştu. Bizans tarafından tahliye edildi. Çünkü Cüneyt Bey, Bizans'ta hapis kaldığı sürece Genç Osmanlılar devamlı seferden sefere koşmuşlardı. Bu durum Bizans'ın hiç işine gelmiyordu. Bu sebeple tahliye edilen Cüneyt Bey Düzmece Mustafa hareketine katıldı. Daha sonrada 1422 tarihinde İzmir'e gelerek bir süre tekrar buraya hakim oldu . 1424 veya 1426 tarihinde İzmir'e gelerek bir süre tekrar buraya hakim oldu. 1424 veya 1426'da II. Murat tarafından yakalatılarak oğluyla beraber idam edildi. Bugün Karacaağaç'ta mezarı bulunmaktadır. Bundan sonra İzmir, dolayısıyla Menderes daimi olarak Osmanlı himayesine katılmıştır. Cüneyt Bey olduğu sıralarda, kendi adıyla anılan bir de cami yaptırmıştır. Mehmet Çelebi, Cüneyt Bey'i ortadan kaldırmak istediği sıralarda, Cüneyt Bey adını unutturmak için; Menderes'in güneyinde, bugün harabe olan ve yıkık minaresi olan camiyi yaptırmıştır.
Bu bölgenin adını Cuma Tesmiye koymuştur. Cüneyt Bey'in, Sinan Fakı adlı kadısı varmış. Bu kadı hayli işler başarmış. Kadı efendi Menderes ile Gölcükler arasında kendi adıyla anılan bir köy kurmuş. Bu köyün halkı, veba salgını sonucu tümüyle ölmüş. Köyde bakımsız kaldığı için harap olmuştur. Bugün kalıntıları vardır. Rodos'un fethine çıkan Kanuni Sultan Süleyman'ın orduları bir süre Menderes'te konaklamıştır. Tertip ve düzeni burada kararlaştırmıştır. BU sırada bölgeye Cem Ovası denildiği kayıtlardan anlaşılmıştır. 9 Eylül 1922'de İzmir ile birlikte düşman işgalinden kurtarılmış ve CUMAOVASI adını almıştır. 3 Haziran 1988 tarihinde adı değiştirilerek "MENDERES" olmuş ve ilçe haline getirilmiştir.

COGRAFİ DURUM

Menderes, İzmir`in güneyinde yer alır. İl merkezine uzaklığı 20 km, yüzölçümü 775 km2`dir. Kuzeyinde Gaziemir ve Konak; doğusunda Torbalı; batısında Seferihisar; güneyinde Selçuk ve Ege Denizi ile çevrelidir.Rakımı 115m'dir.

İlçenin en önemli yüksekliği Çatalkaya ve Gümüşsu Dağlarıdır. Akarsu yönünden fakir ilçenin; Karakuyu, Görece, Kısık, Tahtalı ve Develi Çayları birleşerek Bulgurca Çayına kavuşmaktadır. Daha önceleri Ege denizine dökülen bu çay, çevrilerek 'TAHTALI BARAJI' na akıtılmaktadır. Ayrıca, Balaban ve Sandı Göletleri ilçede tarım alanlarının sulanmasında kullanılmaktadır.

23.342 ha'lık tarım alanının 11.458 ha. tarla, 1.239 ha sebze, 691 ha. Sera bitkileri, 1.979 ha. Bağ, 255 ha. Meyve, 1.452 ha. Narenciye, 5.454 ha. Zeytin, 814 ha. ise tarlaya elverişli boş arazidir.

İlçemizde tipik Akdeniz iklimi hakimdir. Yazları sıcak ve kurak , kışları ılık ve yağışlı geçmektedir. Yazın sıcaklık ortalaması 27,5 C. Civarında, kışı ise 9,6 C. civarına düşmektedir. Nisbi nem oranı yazın % 43,8, kışın ise % 73,5. oranında oluşmaktadır.

NÜFUSU

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre, ilçenin genel nüfusu 73.191 olup, nüfusun 57.568'i ilçe merkezinde ve 15.623'i köylerde bulunmaktadır.

Nüfusun yaklaşık % 79 ilçe merkezinde, % 21 ise köylerde bulunmaktadır

İlçemize bağlı 18 köy Orman köyüdür.

İDARİ BÖLÜMLERİ

Menderes İlçesi; ilçe merkezi (bağlı 28 mahalle) ve 18 köy olmak üzere 46 idari birimden meydana gelmektedir. İlçe merkezine bağlı 18 mahalleden 9'u merkezdedir. Yerleşim genel olarak dağınık olup, nüfus ovalık alanda yoğunlaşmıştır.

İlçemiz Menderes Belediyesi 1952 yılında kurulmuştur.

Belediyemiz ve Mahalleleri şunlardır:

İlçemize bağlı 18 köy mevcuttur. 18 köyümüzde tarıma elverişli arazilerde kurulmuştur. 18 köyümüzün tamamının yolu asfalttır.

İlçemiz köylerinin tamamında elektrik mevcuttur. İçme suyu tüm köylerimizde şebekeli olarak mevcuttur.

SOSYAL DURUMU

İlçemiz halkı sosyal yönden oldukça gelişmiştir. Her türlü sosyal ve kültürel faaliyetlere ve ilçemiz dahilinde bulunan eğlence ve mesire yerlerine ilgi göstermektedirler.

İnşaat sektöründe hareketlilik yaşanmakta olup, modern konutlar yapılarak işyerleri açılmaktadır.

İlçemizde Sinema, kapalı tiyatro salonu bulunmamaktadır. Buna rağmen ilçemizde sosyal hayat canlı olup, vatandaşlarımız dışarıdan getirtilen sosyal ve kültürel etkinliklere ve düğün ve bayramlarda folklor, müzik ve spor etkinliklerine de oldukça katılım göstermektedirler.

EĞİTİM VE KÜLTÜR DURUMU

9 Eylül 1922'de İzmir ile birlikte düşman işgalinden kurtarılmış ve CUMAOVASI adını almıştır. 3 Haziran 1988 tarihinde adı değiştirilerek 'MENDERES' olmuş ve ilçe halinde getirilmiştir. 1936 yılında Gölcükler Mahallesinde Gölcükler İlkokulunda eğitim ve öğretime geçilmiş, 1957 yılında ise Alpaslan İlkokulu, 1968 yılında da Menderes Lisesi ortaokul olarak hizmete açılmıştır. TÜİK verilerine göre İlçemizde okuma yazma oranı % 96,5' tir.

EKONOMİK DURUM, TARIM ve HAYVANCILIK

İlçe ekonomisinin önemli bir bölümü tarıma dayalı olmakla birlikte, sanayi ve turizmde önemli bir yer tutmaktadır.

Yüzölçümü 77.500 ha olan ilçemizin 23.342 ha. tarım alanıdır. Tarım alanı toplam alanın %30'u kadardır.

İlçe ekonomisinin temelini örtü altı ve açık alanda sebzecilik, üzüm, narenciye(özellikle mandalina), huhubat, tütün, zeytincilik oluşturmaktadır.

İlçemizin de içinde bulunduğu, Kemalpaşa, Menemen, Bayındır, ve Torbalı İlçeleri üretilen çekirdeksiz sultani üzümler 'Ege Sultani Üzümü' kapsamında coğrafi işaretle tescillenmiştir. Ege Sultani Üzümü üretimi dışında, diğer tarımsal ürünler içerisinde ön plana çıkan satsuma mandalina (Özdere ve Gümüldür mevkilerinde) yetiştiriciliği de oldukça büyük yer tutmaktadır.

İlçede toplam 13.200 büyükbaş hayvan, 25.000 küçükbaş hayvan ve yaklaşık 834.000 kanatlı hayvan bulunmaktadır.

İlçemizde 9 adet sulama, 2 adet su ürünleri ve 9 adet tarımsal kalkınma kooperatifi bulunmaktadır.

İlçemizde 43km'lik Ahmetbeyli - Gümüldür ve Özdere sahil şeridi olup, 11 adet yıldızlı otel bulunmaktadır. İlçemizin sahil şeridinde 6 adet mavi bayrak sahibi plaj vardır.

İlçenin en önemli yüksekliği Çatalkaya ve Gümüşsu Dağlarıdır. Akarsu yönünden fakir ilçenin; Karakuyu, Görece, Kısık, Tahtalı ve Develi Çayları birleşerek Bulgurca Çayı'na kavuşmaktadır. Daha önceleri Ege denizine dökülen bu çay, çevrilerek 'TAHTALI BARAJI' na akıtılmaktadır. Ayrıca, Balaban ve Sandı Göletleri ilçede tarım alanlarının sulanmasında kullanılmaktadır

İlçemizde tarım çok çeşitli olarak geniş alanlarda yapılmaktadır. Buğday, mısır, üzüm, zeytin ve örtü altı yetiştiriciliği yoğun olarak yapılan faaliyet alanlarıdır. Örtü altı yetiştiriciliği ile sebzeler ve kesme çiçek, açık alanlarda sebzeler, başta mandarin olmak üzere değişik meyve çeşitleri, İlçemizde bol miktarda yetiştirilmektedir.

İlçemizde 1 adet mandıra (Poyraz-Tekeli Mahallesi) bulunmaktadır. Günlük ortalama 15 ton süt işlenmektedir. 1 adet et entegre tesisi (Çoban Et Entegre Tesisi) bulunmaktadır. Tesislerde ortalama günde 5.651 küçükbaş, 3.653 büyükbaş hayvan kesilmektedir.

İlçemizde 2 adet süt ve süt ürünleri değerlendirme ve üretim tesisi bulunmaktadır.

TURİZM

İlçemiz Ahmetbeyli - Gümüldür ve Özdere sahil şeridi güzel koyları, plajları, temiz denizi, kumu, mavi ve yeşilin bir arada yaşandığı doğa harikası özellikleri ile birçok yerli ve yabancı turistin beğenisini kazanmıştır.

Ahmetbeyli- Özdere- Gümüldür 43 km.lik sahil şeridi boyunca otel, motel vb. konaklama tesisleriyle yaz aylarında nüfusun aşırı artış gösterdiği bölgemizde önemli turistik tesislerimiz hizmet vermektedir.

Gümüldür sahil şeridinde 1 adet 5 yıldızlı, 2 adet 4 yıldızlı otel, 1 adet 4 yıldızlı tatil köyü otel ile 27 adet yıldızsız otel, motel, pansiyon bulunmaktadır. Tüm bu tesislerin yatak kapasiteleri yaz döneminde 3.018'dir

Özdere sahil şeridinde ise, 1 adet Rezidans otel, 2 adet 5 yıldızlı, 1 adet 5 yıldızlı delux, 4 adet 4 yıldızlı otel ile 37 adet yıldızsız otel, otel, pansiyon bulunmaktadır. Tüm bu tesislerin yatak kapasitesi yaklaşık 6.836'dır.

Ayrıca, İlçemiz inanç turizmi (Meryemana, Selçuk, Efes) yapmak için gelen turistler Özdere, Gümüldür Bölgelerinde konaklayarak günübirlik ziyaretlerini yapmaktadırlar.

İlçemiz tarihi ve sahil bölgesinde turistik alanları dışında doğa sporlarına ilgi duyan vatandaşlarımız rağbet ettikleri alanlardan biridir. Doğa sporları yapan vatandaşlarımızın genel uğrak yerlerinden biride Değirmendere Bölgesinde bulunan şelaledir.

Mavi Bayraklı Plajlarımız

Kültürel Varlıklarımız:

İlçemiz Kültürel varlıklar açısından zengin bir bölgededir. 23 yerin tescili yapılarak koruma altına alınmıştır. 1 yerin tescili henüz yapılmamıştır.

Roma Kaplıcası:
Cumaovası Keler Köyü'nün Deliömer mevkiinde bir Roma kaplıcası bulunmaktadır. Kaplıca kayaya oyulmuş iki odadan ibarettir.

Kasımpaşa Camii:
Bugün Kasımpaşa mahallesinde bulunan ve halen kullanılmakta olan caminin kapısında şöyle denmektedir: Abdullah Oğlu Kasım (Mehmet Han oğlu Sultan Beyazıt, Tarih 93).

Samancıoğlu Camii:
Cüneytbey mahallesinde bulunan ve halen kullanılmakta olan camii Samancıoğullarından Hacı Veli tarafından yaptırılmıştır.

Claros :
Claros'un ( Ahmetbeyli ) kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, MÖ.7 ve 6 yy. başında Kolophon'un baş tanrısı Apollo adına inşa ettiği sanılmaktadır. İzmir'in 50 km. güneyinde, Kolophon'un 13 km. güney-doğusunda, Notion'un 3 km. kuzeyinde Ephesos'un da 18 km. batısındadır.

Notion:
İzmir'e 50 km, Kolophon'a ise 15 km uzaklıktaki bir liman kenti olan Notion, bugünkü Ahmetbeyli köyünün sınırları içindedir. Günümüz köylüleri tarafından Kale olarak adlandırılan akropol, iki tepe üzerine oturuyor ve kentin baş tanrıçası Athena Pollias'a adanmış olan tapınak, akropolün batı tepesi üzerinde denize tümüyle hakim bir konumdadır.

SANAYİSİ

İlçemiz tarım ve turizminin yanında sanayi tesisleriyle de ön planda bulunan b1r yerleşim yeridir. İl merkezine yakın olması dolayısıyla birçok sanayi tesisi faaliyetini ilçemiz içerisinde sürdürmektedir. Sanayi tesisleri ilçemizde dağınık bir şekilde bulunmakla birlikte iki alan ön plana çıkmaktadır. Bunlar İTOB Organize Sanayi Bölgesi ve Kısık Organize Sanayi Sitesidir.

Kısıkköy Sanayi Sitesi kapsamında, ağırlıklı olarak S.S. İzmir Metal İşleri ve S.S. İzmir Ağaç İşleri Sanayi sitelerinden oluşan 430.000 m² alan üzerine kurulmuş, yeni adıyla ESTİM (Ege Sanayi Ticaret İhracat Merkezi) bulunmaktadır. Şu anda metal işlerinde faal olan 615, ağaç işlerinde faal olan 380 olmak üzere toplam 995 işyeri mevcuttur.

İTOB Organize Sanayi Bölgesi Tekeli Beldesi'nde İzmir merkeze 30 km mesafededir. Bu bölgedeki yatırımların çoğu inşa aşamasında bulunmaktadır. Toplam alanı 2.500.000 m² 'dir. Toplam 435 parselde 300 üyesi bulunmaktadır. (Parsel büyüklükleri: 1000 m², 2500 m², 5000 m², 10.000 m² ve 20.000 m² arasında değişmektedir.)

İTOB' da gıda, konfeksiyon, tekstil, elektrik-elektronik, yapı malzemeleri, orman ürünleri, mobilya, otomotiv, makine, plastik, ayakkabı, kimya başta olmak üzere birçok sektörde yatırımlar gerçekleştirilecektir.

İmalat sanayinin dikkat çektiği ilçelerden olan Menderes'te bir yoğunlaşma çıkmamasına rağmen, ilçemizde bulunan İTOB OSB'sinde yer seçmiş olan gıda sanayinin 1996 ve 2001 yılları arasında sektördeki katma değer artışına etkisi olduğu söylenebilir.

İlçemizde ayrıca mobilya ve ağaç işleri atölyeleri, narenciye ürünleri ambalajlama ve kasa yapım fabrikası, zeytinyağı kombinaları, tavukçuluk işletmeleri ve Danone Hayat Şaşal ve ÖZ-SU içme suyu işletmeleri bulunmaktadır. Kağıt, kağıt ürünleri ve basın sanayi de İlçemizde öne çıkmaya başlayan sektörlerdendir.

İlçemizin en önemli maden yatağı perlit olup, bu alanda Etibank Perlit İşletmesi tesisleri bulunmaktadır ancak faal değildir. Bu kurum özelleştirme kapsamındadır. Ayrıca İlçemiz Efemçukuru Köyünde bulunan altın madeni özel bir şirket tarafından işlenmektedir. Pomza ve Karakuyu köyünde polamid madeni bulunmaktadır.